Giống như cầu
vồng rực rỡ dưới một bầu trời đang mưa trong cơn nắng.
Đó có lẽ là
một câu ngắn gọn nhất có thể để diễn tả cảm xúc của tôi sau khi đọc xong “Kafka
bên bờ biển”. Tương tự “Rừng Na-uy”, có đôi chỗ tôi phải dừng lại vì nó gây ám ảnh,
“một cách bạo liệt”, nhưng có lẽ ở điểm này, là tuỳ ở mỗi người.
Tôi không phải
là một kẻ sành văn chương, càng không phải là một người am hiểu rộng, tất cả những
gì tôi có chỉ là cảm nhận, ý kiến của cá nhân mình. Người ta không cần phải có
một trí thông minh tuyệt đỉnh để có thể có tiếng nói của chính mình, phải không
?
Để nói về cuốn
tiểu thuyết này, ắt hẳn có lẽ đã có rất nhiều người nói, và biết về nó (còn hiểu
lại là một câu chuyện dài khác); nói thế không phải là tôi bác học đến mức hiểu
hoàn toàn được. Thực tế mà nói, tác phẩm của Haruki luôn khiến tôi có cảm giác
mình “ngu đi”, chưa nói về ý nghĩa của tổng thể tác phẩm, nội những kiến thức
nhỏ vụn trong đó, cũng đã khiến tôi tự thấy xấu hổ về bản thân, và đã không dưới
chục lần tôi phải dừng đọc để tìm hiểu về thứ mà ông đang đề cập đến.
Note này ko
nói về ý nghĩa của tác phẩm, mà nói về cái tôi của tôi khi đối diện với nó. Giống
như sắc thái của một bức tranh trừu tượng, góc nhìn của mỗi người đọc về từng sự
vật trong tiểu thuyết của ông lại là một hình trạng khác nhau. Có những cảm
giác, câu chuyện tôi đã trải qua mà bạn chưa, và ngược lại. Tôi không cố định
nghĩa bất kì điều gì, có thể vì tôi sợ cái góc nhìn ấy còn hạn hẹp, hơn nữa tôi
không muốn khẳng định, hay áp đặt bất kì điều gì lên ấn tượng của bạn về cuốn
sách này.
Duy có một
điều tôi chắc chắn, đó là tổng thế cái món “thập cẩm” các lĩnh vực Haruki đưa
vào, nếu bạn nuốt quá nhanh, bạn sẽ bị nghẹn. Và nếu bạn không có khả năng chấp
nhận, cả những điều có thể và không thể, tồn tại hay không tồn tại, thì bạn khó
có thể chấp nhận được các tình tiết trong truyện của ông; tôi không hề làm quá
tí nào.
Nếu như
trong “Rừng Na-uy”, nhân vật tôi thích nhất là Midori (tuy nhiên chả hiểu sao
nhiều người ghét cô ấy như thế :)) ), thì trong “Kafka bên bờ biển”, tôi thích
nhất Hoshino. Cả hai nhân vật có lẽ đều có cái gì đó tương đồng trong tính
cách, có cái gì đó vô tư lự thơ trẻ, hơi điên rồ, và một chút ích kỉ vô hại (hoặc
có thể có hại). Song cái tôi thích nhất ở họ là sức sống. Ở Hoshino, ẩn sau những
câu đùa ngớ ngẩn, đôi khi tục tĩu đến phì cười, là một tâm hồn trong sáng. Một
gã trai ba mươi tuổi, cả đời không có gì nên hồn, nhưng bước ngoặt cuộc đời của
gã bắt đầu sau quãng thời gian ngắn ngủi mươi ngày đi cùng lão già Nakata lẩm cẩm.
Lắm người chắc chắn sẽ nhận xét Hoshino thế này “Thằng cha này đúng khùng, rảnh
nữa !”. Nhưng tôi nghĩ, so với cách ăn mặc quái gở của gã, thì cái khả năng bộc
phát chấp nhận số mệnh đến thản nhiên của gã, cũng không có gì là khó hiểu
(rofl). Tôi đọc một bài nhận xét của một bạn, rất hay, đó là về cách lồng ghép
những thế hệ từ lớp trẻ đến gìa, những hệ luỵ từ chiến tranh bom đạn đến tinh
thần, mặt tiêu cực của xã hội tư bản Nhật Bản… Hầu hết các tác phẩm của Haruki,
đều mang nặng tinh thần đó. Cộng thêm những hình dáng siêu thực của cái tôi, của
ý thức tồn tại…của các nhân vật, đôi khi bạn sẽ cảm thấy như mình đang coi một
bộ phim trắng đen xưa cũ với âm thanh rè rè đến lạc lõng.
Tôi thích nhất
lúc Hoshino đối diện với cái chết của ông lão. Không nhịn được cười nhưng cũng
không giấu được nỗi nghẹn ngào. Haruki không bao giờ thể hiện nỗi đau bằng lời,
đó là cái tôi rất thích ở ông., thậm chí không bao giờ thể hiện cảm xúc của
nhân vật trong những tình huống nghẹt thở. “Nó đến, thì ta chấp nhận thôi. Còn
nếu nó đã xảy ra, chẳng có điều gì ta có thể thay đổi được”, câu nói này luôn
văng vẳng trong đầu tôi mỗi khi đọc tiểu thuyết của ông.
Có lẽ phải đợi
một thời gian tôi mới có thể đọc lại Kafka, chẳng thể hiểu được nếu cứ liên tục
nhai đi nhai lại như học bài mà không có thời gian để ngẫm nghĩ.
“Nếu đã hiểu,
thì thế nào cũng sẽ hiểu. Còn nếu đã không hiểu, thì sẽ không bao giờ hiểu được.”
Câu nói này của ông khiến tôi có một cảm giác châm biếm ghê gớm, giống như dội
ngược lại những bài học được rút ra cho trẻ con, hay thậm chí trong cuộc sống hằng
ngày của người lớn “Đến bây giờ, tôi/anh/em/con mới hiểu….”
“Trách nhiệm
đến trong giấc mơ, và giấc mơ chính là sự tưởng tượng. Những kẻ thiếu trách nhiệm
là những kẻ không có khả năng tưởng tượng, và là những kẻ cứng nhắc. Điều này,
xin lỗi hơi nhạy cảm, làm mình nghĩ về những người cộng sản, hay nói rộng hơn,
những người chỉ biết lui tới bàn giấy và nghĩ về những quy tắc, làm sao cho nó
gọn gàng, đẹp đẽ và nhất là không ảnh hưởng đến mình. Những kẻ luôn mở mồm ra
nói “quy tắc” lại chính là những kẻ vô trách nhiệm nhất, làm người ta chán ghét
nhất. Tôi không rõ bạn thế nào, nhưng những kẻ đã giết người tình của Miss
Saeki, những kẻ đã kì thị Oshima, hai ng` đàn bà “đại diện cho quyền lợi của phụ
nữ” đến chất vấn Oshima, và hàng trăm những kẻ đang tồn tại với sự “rỗng tuếch”
đó ở ngoài kia, làm tôi vừa chán ghét, vừa thấy thương hại.
Trong mỗi
con người luôn có một vùng kí ức tăm tối cực độ, đánh thức những thứ xấu xa nhất,
để làm tiền đề cho những điều tốt đẹp nhất. Đòi hỏi sự thánh thiện tuyệt đối ở
một con người là một việc làm phi tự nhiên, hoạ chăng nếu có chỉ là sự lừa phỉnh
bản thân và thiên hạ. Cá nhân tôi rất ghét truyện cổ tích, tuy luôn thích những
cái kết có hậu. Những sự thể được đơn giản hoá một cách phi lý, những con người
với nhân cách quá lộ liễu, giống như một màn kịch được dựng bởi những hình nhân
làm bằng cạc tông, cắt dán cẩu thả và chắp vá. Tôi gọi đó là sự tối giản bệnh
hoạn. Vì những thứ tối giản như thế, có quá nhiều khoảng trống, chỗ hở, đế khơi
lên dục vọng tăm tối của con người. Nó hấp dẫn đấy, nhưng quá bệnh. Và ngược lại,
với lời nguyền Oedipe mà cha của Kafka đã áp đặt lên cậu, chắc chắn bạn sẽ nghĩ
rằng đó quả là một lời nguyền, một câu chuyện bệnh hoạn. “Mày sẽ giết cha mày,
ngủ với mẹ mày và cưỡng hiếp chị mày.” Nhưng thông qua nó, tôi lại thấy thương
cảm, và vô cùng tội nghiệp Kafka – “cậu bé mười lăm tuổi kiên cường nhất hành
tinh”- với những nỗi đau, dằn vặt và sự ghê tởm bản thân mà cậu phải chịu đựng;
tất cả những điều đó làm bật lên tình yêu thơ trẻ của cậu, niềm khát khao yêu
thương mãnh liệt đến cực độ; tất cả những gì cậu hằng khao khát chỉ là tình yêu
thương từ mẹ, từ chị, để bù đắp cho những mất mát nghiệt ngã mà cha cậu đã ép cậu
phải chịu đựng, phải tiếp nối sự khổ đau của ông ta.
Một khu rừng
bản ngã với đầy những ký ức đau buồn, trút bỏ nó và bước tiếp.
Lại ghi nhiều
quá rồi :-< phải như mà hồi xưa học văn ngta đưa tác phẩm Haruki vào giảng dạy
:-<
À, điều mình
thắc mắc, khi đọc sách dịch, là ý kiến, cảm nghĩ chủ quan của người dịch bản xứ
có làm thay đổi thái độ, cách nhìn sự vật hay ko ? Sau khi đọc bài phân tích ngắn
của Dương Tường – ng` dịch Kafka – thì mình thấy bản dịch tiếng Anh, Pháp cũng
có những quãng tối nghĩa, ng` dịch nước bạn cũng có hiểu sai, và làm mình hoang
mang là không biết bản dịch mình đọc đã đúng nghĩa hoàn toàn chưa ? Chắc mình
điên khùng và cầu toàn quá, nhưng thực sự là những chi tiết nhỏ và hay ho, đặc
biệt nó lại “tối nghĩa” và “có thể hiểu theo nhiều hướng” thì lại cần độ chính
xác khi dịch thuật, có lẽ hơi mâu thuẫn? Vậy đến khi nào mình mới học được tiếng
Nhật để có thể đọc sách gốc đây :v
